Vitamine B1 tekort door alcohol: Oorzaken, symptomen en gevolgen (2024)

Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot een ernstig vitamine B1-tekort, met grote gevolgen voor je gezondheid. Wanneer je niet op tijd ingrijpt bij een tekort aan vitamine B1, kan dit leiden tot permanente hersenschade zoals het syndroom van Korsakov. Het is daarom belangrijk om te weten hoe je een vitamine B1-tekort kunt herkennen. Op deze pagina bespreken we alles wat je moet weten over de oorzaken en symptomen van een vitamine B1-tekort. Ook leggen we uit wat je kunt doen bij een gebrek aan vitamine B1 door chronisch alcoholgebruik.

Wat is vitamine B1?

Vitamine B1 is een essentiële vitamine die helpt bij de energieproductie in het lichaam en cruciaal is voor de werking van het zenuwstelsel. Het wordt ook wel thiamine genoemd. Je kunt vitamine B1 opnemen via veel voedingsmiddelen, waaronder volkorenproducten, vlees en vis, bonen, peulvruchten, noten en groenten zoals broccoli en spinazie. De meeste mensen in Westerse landen hebben daarom geen probleem om voldoende vitamine B1 binnen te krijgen, volgens onderzoek uit 2006 in European Journal of Neurology. Sommige groepen lopen wel risico op een vitamine B1-tekort, zoals zwangere vrouwen, mensen met chronische darmziekten en bij problematisch alcoholgebruik. Een tekort kan leiden tot grote gezondheidsproblemen, waaronder ernstig geheugenverlies.

Welke functie vervult vitamine B1 in het lichaam?

Vitamine B1 vervult meerdere functies in het lichaam. Het is allereerst belangrijk in de energieproductie doordat het helpt om koolhydraten om te zetten in energie. Ook ondersteunt het de werking van het zenuwstelsel. Zo helpt vitamine B1 bij het aanmaken van neurotransmitters, belangrijke zenuwcellen die signalen ontvangen en boodschappen versturen naar andere delen van je lichaam. Vitamine B1 is daarnaast betrokken bij de werking van je geheugen, het immuunsysteem en de spijsvertering.

Hoe ontstaat een tekort aan vitamine B1?

Een tekort aan vitamine B1 ontstaat meestal doordat iemand te weinig voedsel inneemt dat thiamine bevat, volgens de Amerikaanse neuroloog Gary Gibson. Soms heeft dit te maken met een verhoogde vraag van het lichaam naar vitamine B1, zoals bij zwangere vrouwen die de ontwikkeling van de foetus moeten ondersteunen met de vitamine. Ook kunnen lichamelijke aandoeningen ervoor zorgen dat het lichaam te snel thiamine verliest, zoals bij chronische diarree of andere ernstige maag-darmklachten. Chronisch alcoholgebruik is daarnaast een grote risicofactor. Je lichaam absorbeert thiamine dan namelijk minder goed en breekt vitamine B1 ook sneller af. Zo kan een gevaarlijk vitamine B1-tekort ontstaan.

Mogelijke oorzaken van een tekort aan vitamine B1 zijn:

• Alcoholisme
• Ziektes die de darmen aantasten, waardoor thiamine minder goed of lang wordt opgenomen
• Verhoogde behoefte aan vitamine B1, vooral bij zwangerschap en geven van borstvoeding
• Eenzijdige of onvoldoende voeding, bijvoorbeeld door een eetstoornis
• Gebruik van medicijnen zoals diuretica en medische behandelingen als dialyse

Vitamine B1 tekort door alcohol

Alcohol zorgt op verschillende manieren voor een ernstig gebrek aan vitamine B1 in het lichaam. Allereerst verstoort alcohol de normale werking van de darmen. Hierdoor kan vitamine B1 minder goed worden opgenomen. Alcohol zorgt daarnaast dat vitamine B1 sneller wordt afgebroken in het lichaam, volgens een studie uit 2000 in Alcohol and Alcoholism, onder meer door enzymen te stimuleren die vitamine B1 afbreken.

Alcohol werkt ook vochtafdrijvend, waardoor je meer plast en vitamine B1 sneller het lichaam verlaat. Ten slotte kan overmatig alcohol drinken leiden tot leverschade, waardoor de lever minder vitamine B1 kan opslaan in het lichaam. Mensen met een alcoholverslaving eten vaak ook slecht, waardoor ze te weinig vitamine B1 binnenkrijgen via hun voeding.

Hoe herken je een vitamine B1 tekort?

Je herkent een vitamine B1-tekort aan verschillende lichamelijke en mentale klachten, zoals onverklaarbare vermoeidheid, geheugenverlies en gewichtsverlies. Ook krijgen veel mensen last van pijnen bij een ernstig tekort, volgens immunologen in Nutrition and Immunity, zoals een brandende pijn in de voeten en voortdurende tintelingen in je armen en benen. De volgende symptomen hoeven niet door iedereen te worden ervaren. Ga bij twijfel altijd naar je huisarts om een mogelijk vitamine B1-tekort vast te stellen.

Symptomen waaraan je een vitamine B1-tekort kunt herkennen zijn:

• Vermoeidheid en prikkelbaarheid
• Zwakke spieren
• Concentratieproblemen en verminderde reflexen
• Geheugenverlies
• Pijn aan voeten, benen, handen en armen
• Oogproblemen zoals dubbelzien en moeite hebben om je ogen te bewegen
• Beriberi (hartfalen, ademhalingsproblemen en verwarring)

Welke ziekte door vitamine B1 tekort bij alcohol?

Mensen kunnen door een vitamine B1-tekort bij overmatig alcoholgebruik het syndroom van Korsakov ontwikkelen. Dit is een permanente beschadiging aan de hersenen die ontstaat wanneer iemand niet op tijd een vitamine B1-tekort behandelt. De beschadigde hersenen kunnen voor ernstige problemen zorgen met het geheugen, vergelijkbaar met dementie.

Mensen met Korsakov hebben vaak ook last van gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen, volgens Nederlandse onderzoekers in Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing. Door de ziekte wordt normaal functioneren en op jezelf wonen vaak onmogelijk. Wanneer iemand met Korsakov niet kan stoppen met drinken, verergeren klachten en volgt uiteindelijk de dood.

Hoe kan een vitamine B1 tekort behandeld worden?

Een vitamine B1-tekort kan behandeld worden door het aanvullen van vitamine B1 via supplementen en injecties. De meest gebruikelijke behandelmethode is het innemen van vitamine B1-tabletten. In ernstige gevallen kan vitamine B1 worden aangevuld via een infuus of injectie. Vaak zijn ook andere vitamines nodig voor een periode, zoals vitamine C en vitamine D.

Het aanvullen van vitamine B1 is alleen symptoombestrijding. Wanneer iemand door een bepaalde levensstijl onvoldoende vitamine B1 inneemt, is het belangrijk om ook de onderliggende oorzaak aan te pakken, volgens voedingswetenschapper Megan Bourassa. Dit kan betekenen dat iemand minder alcohol moet drinken, het dieet moet aanpassen of dat een behandeling moet worden gevonden voor een onderliggende medische aandoening.

Stoppen met alcohol

Stoppen met alcohol is noodzakelijk bij een ernstig tekort aan vitamine B1, zeker wanneer er sprake is van blijvende schade aan de hersenen. Het kan echter zeer moeilijk zijn om van een alcoholverslaving af te komen. Iemand die lichamelijk afhankelijk is van alcohol, krijgt namelijk last van verschillende ontwenningsverschijnselen. Ook is de kans groot dat je heftige cravings ervaart, waardoor de verleiding groot is om weer te drinken.

Professionele hulp is de meest veilige en effectieve manier om te stoppen met alcohol. Hoe deze hulp eruit ziet is afhankelijk van jouw omstandigheden en de ernst van de verslaving. Een alcohol detox is meestal de eerste stap van een behandeling. Je ontvangt dan begeleiding bij de lichamelijke ontwenning. Hierna is vaak therapie en counseling nodig om te begrijpen waarom je verslaafd bent en wat je hieraan kunt veranderen. Cognitieve gedragstherapie en Acceptance Commitment Therapie zijn bekende evidence-based therapieën die je helpen om te stoppen met drinken.

Zoek jij hulp om te stoppen met alcohol? Ben je op zoek naar informatie over een tijdelijke opname in een kliniek? Bel anoniem naar 020 – 532 0030 en krijg persoonlijk advies van onze medewerkers over de meest geschikte behandelopties in jouw situatie.